KAZALIŠTE IZDVAJA

Adaptacija kao umjetnički fenomen

Fenomen umjetničke adaptacije postoji od antike, no tek u novije doba, inicijalnom polemikom između književnosti i filma, otvara neprekidni dijalog između visoke i popularne kulture, koji prožima ne samo estetske, nego i intertekstualne, industrijske, biološke, sociološke i interaktivne sfere. U vremenu kada se adaptacije, kao svojevrsni označitelj trenutka, često susreću na kazališnim scenama, dobro je ukazati na najvažnije dostupne teorijske radove o tom fenomenu.

Uvod i poticaj za bavljenje adaptacijom u knjizi Thomasa Leitcha

Engagements with Adaptation Thomasa ­Leitcha izvrstan je uvod za one koji o adaptaciji ne znaju ništa i poticaj za dublje proučavanje svima koji se njome već bave. Vraćajući se slučaju filma Barbie Grete Gerwig, Leitch izlaže šest pristupa adaptaciji, uz obilje primjera iz književnosti, vizualnih medija i pop-kulture te sažetu evoluciju te „antidiscipline“, nesvodive na jedno akademsko područje. Kopija, proces, proizvod, evolucija, prelaženje granica, igra – svaki pristup ovisi o drugačijoj definiciji adaptacije.

Izd. Routledge, Abingdon/New York, 2025.

Osim vodećih teoretičarki Linde Hutcheon i Kamille Elliott, Leitch nepristrano izlaže i druge, poput Stama, Cutchinsa, Ellestörma, Murray, Meiklea, Della Collette i Cattryssea. Zatvarajući ulomke retoričkim pitanjima, cilj knjige je interaktivan, pozivajući na promišljanje vlastitih definicija, pristupa i adaptacijskih praksi.

Priručnik za razumijevanje adaptacije Nataše Govedić

Stil za stil: živa rampa adapt-autorstva Nataše Govedić temeljita je domaća studija teorije i prakse umjetničke adaptacije i autorstva s naglaskom na metaforičko mišljenje kao temelj koji omogućuje zamjenu jednog umjetničkog izraza drugim. „Adapt-autorstvo“ Govedić definira kao balans na proscenijskoj liniji prošlog i budućeg, bez konačnog prelaska na jednu stranu.

Domaća studija adaptacije

Umjetnički rad nastao iz adapt-autorstva susret je različitih utjecaja koji zadržava prevoditeljsku originalnost umjetničkog jezika. Pišući akademski precizno, ali u razgovornom tonu, autorica lako približava vodeće kulturno-teorijske okvire 20. i 21. stoljeća. Strukturirana da prolazi kroz sedam standardnih hrvatskih padeža, ali i dodatne poput drugog akuzativa, luditiva (za igru), temporativa (za vrijeme) i imaginativa (za maštu), ova „gramatika“ živahno analizira autorske potpise Lyncha, Tarantina, Hitchcocka, van Santa, Varde i Miyazakija, strukture Marvelova univerzuma, televizijskih serija i umjetnost Rade Šerbedžije ili Frances McDormand, u kombinaciji s Platonom, Shakespeareom, Euripidom, Čehovom, Genetom, Beckettom, Derridom, Kravarom, Geertzom i Pristašem. Adapt-autorstvo, kao jazz, uspijeva kroz jasnoću tuđeg umjetničkog stila i njegovu radikalnu, improvizacijsku stilsku reevaluaciju. Originalno istraživanje, ali i svojevrsni priručnik s fokusom na kompleksnost dramskog stvaranja u različitim vizualnim medijima, knjiga potiče na kreativnu interakciju i osvješćuje sveprisutni fenomen adaptacije.